Nowy Ordo Exsequiarum Romani Pontificis: Przełom w liturgii pogrzebu papieży

Ewolucja liturgii: Od Soboru Watykańskiego II do czasów Franciszka

Historia liturgii pogrzebowej papieży przechodziła przez kolejne etapy reform od Soboru Watykańskiego II. Po raz pierwszy Ordo Exsequiarum wydano w 1969 roku, dostosowując je do wymogów posoborowych. Kolejne modyfikacje pojawiły się wraz z Konstytucją Apostolską Romano Pontifici eligendo Pawła VI z 1975 roku (na podstawie, której zostali pochowani św. Paweł VI i bł. Jan Paweł I), a następnie z Universi Dominici gregis św. Jana Pawła II w 1996 roku, która ustanowiła ramy dla całkowitej reformy obrzędów pogrzebowych.

Z upoważnienia Ojca Świętego Franciszka, Biuro Celebracji Liturgicznych papieża, przygotowało nowe wydanie Ordo, wprowadzając istotne zmiany. Reformy dokonano z inicjatywy samego papieża, który apelował o uproszczenie i dostosowanie niektórych obrzędów, tak aby celebracja pogrzebu Bsikupa Rzymu „lepiej wyrażała wiarę Kościoła w Chrystusa Zmartwychwstałego, wiecznego Pasterza, który powiedział Piotrowi: Paś owce moje. Dlatego liturgia pogrzebowa następcy Piotra powinna umacniać nadzieję i świadczyć o wierze, że ochrzczeni, uczestnicząc w misterium paschalnym Chrystusa, zmartwychwstaną wraz z Nim do nowego życia”. Wpływ na odnowę obrzędów miała Konstytucja Apostolska: Prædicate Evangelium z dnia 19 marca 2022 roku.

W stosunku do poprzedniej wersji uproszczono i ujednolicono tytuły papieskie, dostosowując je do trzeciego wydania Misssale Romanum z 2008 roku. Tytuły zachowane to Episcopus Romæ (Biskup Rzymu), Papa (papież), w rubrykach natomiast zachowano formę Pontifex Romanus. Z nowego obrzędu usunięto te elementy, które były trudne do skoordynowania lub takie, które dziś wydają się nieodpowiednie.

Pierwsza Stacja: Obrzęd w Kaplicy Papieskiej

Stacji tej przewodniczy Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego. W pierwszym rytuale to wszystko odbywało się w pokoju zmarłego papieża, obecnie zaś, obrzęd ten przeniesiono do Kaplicy Papieskiej. Nowością jest umieszczenie ciała zmarłego papieża w pojedynczej drewnianej trumnie i w wewnętrznej ocynkowanej (wcześniej czyniono to dopiero po przeniesieniu ciała do Bazyliki św. Piotra). Wyeliminowano również z rytuału przeniesienie ciała w trumnie do Pałacu Apostolskiego.

Dyrektor Watykańskiej Służby Medycznej, na podstawie badania sporządza protokół ze śmierci papieża. Następnie Kardynał Kamerling ogłasza publicznie: „Nasz Pasterz, Biskup Rzymu N. umarł z Chrystusem. Mocno wierzymy, że będzie żył razem z Nim. Jeżeli bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z Nim złączeni w jedno, to tak samo będziemy z Nim złączeni w jedno przez podobne zmartwychwstanie” ( Rz 6,5).

Następnie Kardynał Kamerling rozpoczyna modlitwę za zmarłego papieża, kończąc antyfoną Salve Regina lub inną Maryjną

Druga Stacja: Procesja i Msza w Bazylice św. Piotra

Po dokonaniu wszystkich czynności w kaplicy ciało papieża zostaje przeniesione do Bazyliki Świętego Piotra. Transport odbywa się w otwartej trumnie, podczas procesji śpiewa się psalmy i litanię do Wszystkich Świętych uwzględniając tych świętych, których obchodzi się uroczystości, święta i wspomnienia obowiązkowe zgodnie z ogólnym kalendarzem oraz uzupełnioną o świętych papieży.

Po przybyciu do Bazyliki ciało w otwartej trumnie, a nie jak poprzednio na katafalku, wystawione jest na widok publiczny. Zamknięcie nastąpi wieczorem w przeddzień Mszy pogrzebowej.

Trzecia Stacja: Pochówek poza Bazyliką Watykańską

Jedną z najbardziej zauważalnych zmian w nowym Ordo jest możliwość pochówku papieża poza Bazyliką św. Piotra. Po Mszy pogrzebowej następuje procesja na miejsce pochówku. Zrezygnowano też z umieszczenia ciała w cyprysowej trumnie.

Novendiale: Dziewięć dni modlitwy za zmarłego papieża

Nowy rytuał wzbogacono o czwartą formę Mszy Świętej za zmarłego biskupa diecezjalnego, obok trzech dotychczasowych form poświęconych wyłącznie zmarłemu papieżowi. Zawarto także odsyłacze do tekstów biblijnych, rezygnując z pełnych zapisów liturgicznych, co podkreśla integrację z innymi księgami liturgicznymi, takimi jak Graduale Romanum czy Lekcjonarz Mszalny.

Ordo Exsequiarum Romani Pontificis w stosunku do poprzedniej wersji znacznie upraszcza zarówno pierwszą jak i trzecią stację. Dostosowuje teksty biblijne i liturgiczne do nowego tłumaczenia Wulgaty i Mszału Rzymskiego z 2008 roku.