462 lata temu, 26 lutego 1561 Pius IV włączył do grona kardynałów abp. Stanisława Hozjusza. Był to drugi konsystorz podczas jego pontyfikatu. Birety kardynalskie otrzymało wtedy 18 kardynałów – między innymi siostrzeniec papieża, św. Karol Boromeusz. Pius IV, który był głową Kościoła w latach 1559-1565, zwołał łącznie cztery konsystorze i powołał w sumie 46 kardynałów.
Powołanie kardynała z Polski było wciąż rzadkością. Od ponad 50 lat w kolegium kardynalskim nie zasiadał żaden Polak. Kard. Hozjusz był trzecim kardynałem z Polski – przed nim byli to kard. Zbigniew Oleśnicki (elektor w latach 1439-1455) oraz kard. Fryderyk Jagiellończyk (elektor w latach 1493-1503). Jednak obaj ani razu nie wzięli udziału w żadnym konklawe. To Stanisław Hozjusz jest pierwszym polskim kardynałem, który wybierał papieża, w 1572 roku (nie przybył na wcześniejsze konklawe, w 1565 roku). Pamiętajmy jednak, że choć to trudne to zrozumienia, Hozjusz nie był wcale pierwszym Polakiem, który brał udział w konklawe i wybierał papieża. Był nim abp Mikołaj Trąba, w pamiętnym konklawe 1417 roku, kiedy – jedyny raz w historii konklawe – papieża wybierali nie tylko kardynałowie, ale też tzw. reprezentacje narodowe.
Największy Polak w Watykanie przed Janem Pawłem II
Przed Janem Pawłem II kard. Stanisław Hozjusz był najwybitniejszym polskim duchownym w Stolicy Apostolskiej. Był bowiem jednym z teologów Soboru Trydenckiego (1545-1563), prowadził nawet jego obrady, wpływając w dużym stopniu na dynamikę i kształt kontrreformacji. W pejzaż Kościoła w Polsce wpisał “wynalazek” Soboru Trydenckiego: seminaria duchowne. To on sprowadził do Polski jezuitów, zakładając w Braniewie pierwsze seminarium duchowne przez nich właśnie prowadzone.
Jego kariera rozpoczęła się w Krakowie, za czasów króla Zygmunta Starego. Solidnie wykształcony we Włoszech, postanowił porzucić karierę świecką i oddał się służbie Kościołowi, choć święcenia kapłańskie przyjął dopiero w wieku 39 lat w 1543 roku. Przyznać trzeba, że cechowała go prawdziwa żarliwość religijna. Biskupem chełmińskim został w 1549 roku, ale nie przebywał w Lubawie długo – już rok później objął diecezję warmińską. Zasłynął wtedy w całej Europie jako sprawny teolog-polemista. Wydane w 1553 roku “Confessio Fidei Catholicae Christiana” doczekało się za jego życia 30 wydań w różnych językach.
Nie przestając być biskupem warmińskim, w 1558 roku przeniósł się do Rzymu, zaproszony bezpośrednio przez papieża Pawła IV. Podjął pracę w kurii rzymskiej między innymi na rzecz wznowienia obrad przerwanego Soboru Trydenckiego. Jak podkreślają historycy, to rzymscy kurialiści zabiegali o obdarzenie Hozjusza już wtedy godnością kardynała, a wkrótce też u króla polskiego zabiegali o to, by zgodził się na pozostanie Hozjusza w Rzymie. Powszechnie był uważany za zdolnego teologa, potrzebnego do pracy przy planowanym wznowieniu prac soborowych.
To właśnie podczas ostatniej sesji tego soboru, który udało się wznowić w 1562 roku, był jednym z pięciu legatów papieskich. Wcześniej, w 1561 roku, papież Pius IV dołączył go do grona kardynałów-prezbiterów, nadając mu tytularny starożytny kościół San Lorenzo in Panisperna. Hozjusz pełnił wtedy funkcję legata – nuncjusza w Wiedniu, w celu przywrócenia dobrych stosunków z Habsburgami. Nie był obecny na konsystorzu – biret kardynalski został do Wiednia dostarczony niecały miesiąc później przez specjalnego wysłannika. 6 kwietnia w wiedeńskiej katedrze prymas Węgier uroczyście nałożył kard. Hozjuszowi purpurowy kapelusz.
Jako kardynał, Hozjusz w kolejnych latach “optował”, to znaczy przenosił się do kolejnych ośmiu kościołów tytularnych. Ostatnim z nich była bazylika Santa Maria di Trastevere, gdzie zresztą został pochowany. Kościół ten obejmą później jeszcze dwaj polscy kardynałowie, kard. Stefan Wyszyński i kard. Józef Glemp.
Nieobecny papabile
Brał udział – jako pierwszy Polak – w konklawe w 1572 roku, tymczasem literatura często podaje, iż papabile był wcześniej, w 1565 roku, podczas konklawe, na którym nie był obecny. Po zakończeniu prac Soboru Trydenckiego w 1563, do 1569 roku przebywał bowiem głównie w Polsce. Choć ordynariuszem warmińskim Stanisław Hozjusz został w 1551 roku, ingres do katedry we Fromborku objął dopiero po powrocie z Trydentu na Warmię, a więc po 13 latach, jako kardynał, 5 lutego 1564.
Wdrażał wówczas w diecezji warmińskiej, na której czele nieprzerwanie stał, jego reformy: zarządził wizytację generalną diecezji, przeprowadził synod diecezjalny, organizował przyjazd do Polski jezuitów – najpierw do Lidzbarka Warmińskiego, w końcu do Braniewa, oraz nadzorował powstanie pierwszego w Polsce seminarium kształcącego przyszłych duchownych.
Nie jest jasne, czy w grudniu 1565 roku, w chwili uzyskania informacji o śmierci Piusa IV, kard. Hozjusz zamierzał przybyć do Rzymu na konklawe. Pius IV zmarł 9 grudnia, konklawe zwołano w ciągu 11 dni, czyli 20 grudnia. W tamtych czasach podróż z dalekiej Warmii była bardzo uciążliwa, ale wybory papieskie często trwały całe tygodnie, umożliwiając udział nawet spóźnionym elektorom, przybywającym z odległych stron. Jednak w środku zimy taka wyprawa mogła być dla kard. Hozjusza po prostu niewykonalna, skoro kilka lat później podobna podróż trwała niemal trzy miesiące.
W takim kontekście trudno zweryfikować informacje, czy naprawdę kard. Hozjusz był realnym papabile podczas konklawe 1565-1566 – podczas którego kardynałowie w zamknięciu przeżywali święta Bożego Narodzenia. Znane są wyniki wszystkich skrutiniów, ani razu nie pada w nich nazwisko “Hozjusz”. Być może jego nazwisko było brane pod uwagę podczas długo toczonych wówczas negocjacji, wysuwane przez niektórych purpuratów. Być może liczono na jego przybycie i dołączenie do wyborów papieskich, co w sytuacji braku poparcia dwóch trzecich dla kogokolwiek z faworytów i przedłużającego się konklawe mogło okazać się zbawiennym rozwiązaniem. Bywało też, że w razie braku konsensusu wybierano czasem nieobecnych na konklawe kardynałów. Tak było czterdzieści lat wcześniej, podczas konklawe 1521-22, gdy wybrano nieobecnego kard. Adriaana Florenszoon Boeyensa. Ostatni przed Janem Pawłem II papież nie pochodzący z Włoch został wybrany w styczniu 1522, ale do Rzymu przybył dopiero w sierpniu.
Ostatnie lata w Rzymie
Ostatnie dziesięć lat kard. Hozjusz spędził w Rzymie – stało się tak dlatego, że otrzymał od króla Zygmunta Augusta legację do Rzymu, to znaczy miał reprezentować państwo Jagiellonów jako stały poseł przy Stolicy Apostolskiej. Formalnie nie przestał być ordynariuszem warmińskim, nie mniej rządził w jego imieniu koadiutor, Marcin Kromer. Polskę opuścił Hozjusz w 1569 roku i nigdy już tu nie wrócił.
To wówczas uczestniczył w konklawe, które po śmierci Piusa V wybrało na Stolicę Piotrową Grzegorza XIII. Nowo wybrany papież ustanowił go wielkim penitencjarzem. Jego praca miała więc podwójny charakter: był wielkim penitencjarzem oraz kurialistą rzymskim pracującym w kilku kongregacjach na rzecz wprowadzania w życie reform Soboru Trydenckiego, z drugiej strony pełnił funkcję oficjalnego przedstawiciela (dziś powiedzielibyśmy: ambasadora) Polski w Wiecznym Mieście. Nie przestał jednocześnie oddziaływać na sprawy państwowe w swoim kraju.
Za jego sprawą istnieje w Rzymie “polski” kościół św. Stanisława przy Botteghe Oscure. Dzięki jego staraniom udało się przejąć istniejący tam kościół, zmienić patrona na św. Stanisława, biskupa krakowskiego, patrona polski i samego wszakże Hozjusza, a także stworzyć obok kościoła miejsce dla pielgrzymów przybywających z Polski do Miasta Wiecznego. Kościół św. Stanisława w centrum Rzymu do dziś jest centrum duszpasterstwa dla Polaków.
Kard. Stanisław Hozjusz zmarł w sierpniu 1579 podczas wakacyjnego wypoczynku w letnisku Capranica, gdzie przyszedł kryzys zdrowotny na schorowanego, 75-letniego kardynała. Pogrzeb odbył się w bazylice Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu, gdzie po dziś dzień znajduje się grób słynnego polskiego kardynała.
Kard. Stanisław Hozjusz (1504 – 1579)
kardynał prezbiter * kościoły tytularne: San Lorenzo in Panisperna, San Pancrazio, Santa Sabina, San Teodoro, Santa Prisca, Santa Anastasia, San Clemente, San Pietro in Vincoli, Santa Maria in Trastevere
kardynał elektor w latach 1561-1579 * udział w konklawe: 1 (1572)
Copyright © catolico.pl. Wykorzystanie, kopiowanie i powielanie materiału wyłącznie za zgodą Redakcji
